เรื่องเล่า ดร.ชา สนุก และสร้างสรรค์ 369

สำหรับ บทความ ระบบตำรวจ ของ เยอรมัน-ระบบตำรวจแตกต่างจากอเมริกา(7) จะเล่าถึง ระบบกฎหมายของเยอรมัน และระบบตำรวจของเยอรมัน และปิดท้ายด้วย คุยกับดร.ชา

อนึ่ง บทความก่อนหน้านี้ คือ บทความ (6) ได้เล่าการเปรียบเทียบ รูปแบบการปกครอง เยอรมันและอเมริกา และเยอรมัน-ไทย เพื่อชี้ให้เห็นว่ามีข้อแตกต่างกันอย่างไร

1.ความนำ

          โดยหลักการ รูปแบบการปกครองประเทศคือตัวแม่บทใหญ่ที่ระบบย่อยต่าง ๆ ของประเทศจะต้องจัดให้สอดคล้องและสมดุลกัน การปกครองและการบริหารประเทศจึงจะเป็นไปในทิศทางทีควรจะเป็น

            แม้ประเทศเยอรมันเป็นประเทศรัฐรวมเหมือนประเทศอเมริกา แต่โครงสร้างภายในรูปแบบการปกครองประเทศบางอย่างแตกต่าง จึงเป็นผลทำให้มีระบบตำรวจที่แตกต่างกัน  และหากจะเปรียบเทียบกับประเทศไทยซี่งเป็นรัฐเดี่ยวที่เน้นการรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลาง ความแตกต่างก็จะมีมากยิ่งขึ้น

2.ระบบศาลของเยอรมัน

          นอกจากระบบตำรวจจะต้องสอดคล้องกับรูปแบบการปกครองประเทศแล้ว ระบบตำรวจและระบบศาลก็จะต้องสอดคล้องกัน เพราะต้องทำงานประสานกันอย่างใกล้ชิด หากระบบไม่สอดคล้องกัน การประสานงานก็จะทำได้ยาก ดังนั้น ผมจึงอยากจะขอเล่าเรื่องระบบศาลของเยอรมันให้ท่านผู้อ่านทราบสักเล็กน้อยก่อนจะเล่าเรื่องระบบตำรวจเยอรมันต่อไป

            กฎหมายของรัฐบาลกลางกำหนดโครงสร้างของฝ่ายตุลาการ โดยให้มลรัฐ (Lander) เป็นผู้ดูแลศาลในระดับล่าง  และให้รัฐบาลกลางดูแลศาลสูงสุด (highest courts) ทั้งนี้ เพื่อให้กฎหมายสามารถบังคับใช้ทั่วประเทศ และการที่ศาลสังกัดมลรัฐเป็นการป้องกันมิให้รัฐบาลกลางเข้าแทรกแซงหรือก้าวก่ายการตัดสินของศาล รวมทั้งการแต่งตั้งผู้พิพากษา

                    ระบบศาลเยอรมันแบ่งศาลออกเป็น ๓ ประเภท คือ

2.1 ศาลทั่วไป (Ordinary Courts)                                                                            เป็นศาลพิจารณาพิพากษาคดีอาญาและคดีแพ่งทั้งปวง โดยแบ่งออกเป็น ๔ ระดับ คือ

                        ระดับต่ำสุด คือ ศาลท้องถิ่น (local courts) พิจารณาคดีอาญาที่มีความผิดเล็กน้อยหรือคดีแพ่งเล็ก ๆ มีจำนวน ๖๘๗ ศาล

                        ระดับที่สอง คือ ศาลระดับเขต (regional courts) ทำหน้าที่พิจารณาอุทธรณ์คดีจากศาลท้องถิ่น มีจำนวน ๑๑๖ ศาล

                        ระดับที่สาม คือ ศาลอุทธรณ์ระดับมลรัฐ (Land appeal courts) ทำหน้าที่พิจารณาคดีที่อุทธรณ์มาจากศาลชั้นล่าง  รวมทั้งเป็นศาลแรกที่มีอำนาจพิจารณาคดีเกี่ยวกับการขบถและการกระทำที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ (treason and anti-constitutional activity) มีจำนวนทั้งหมด ๒๔ ศาล โดยบางมลรัฐที่มีขนาดใหญ่ อาจมีศาลอุทธรณ์จำนวน ๒ ศาลหรือมากกว่า

                        ระดับที่สี่ คือ ศาลยุติธรรมของรัฐบาลกลาง (Federal Court of Justice) เป็นศาลสูงสุด ทำหน้าที่พิจารณาคดีที่อุทธรณ์มาจากศาลระดับเขตและศาลอุทธรณ์ระดับมลรัฐ

            2.2 ศาลชำนัญการพิเศษ (Specialized courts) ได้แก่

                  – ศาลปกครอง (administrative)

                – ศาลแรงงาน (labor)

                – ศาลประกันสังคม ( social security)

                – ศาลกฎหมายสิทธิบัตรและภาษี (tax and patent law)

        2.3 ศาลรัฐธรรมนูญ (constitutional courts) ซึ่งมีทั้งศาลรัฐธรรมนูญของรัฐบาลกลาง และศาลรัฐธรรมนูญของมลรัฐ

            อนึ่ง ในบทความที่แล้ว คือ บทความ (6) เรื่องเล่า ระบบตำรวจ ฯ ผมได้นำเรื่องระบบศาลเยอรมันมาเล่าไว้ส่วนหนึ่งแล้ว

3. ระบบตำรวจของสหพันธรัฐเยอรมัน

(Wikipedia, Law enforcement in Germany, 12^th  August 2020)

          ระบบตำรวจของสหพันธรัฐเยอรมันไม่มีระบบตำรวจแห่งชาติในทำนองเดียวกันกับประเทศสหรัฐอเมริกา ถึงแม้จะมีความพยายามในช่วงปี 1960-1970 แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จ  ประเทศเยอรมันเคยมีระบบตำรวจแห่งชาติในช่วงที่อยู่ภายใต้การปกครองของระบบนาซีหรือฮิตเลอร์เท่านั้น

            โครงสร้างระบบตำรวจของเยอรมันได้วางน้ำหนักไว้ที่ระบบตำรวจของมลรัฐ ซึ่งสอดคล้องระบบศาลที่ศาลสังกัดมลรัฐ ยกเว้นศาลสูงที่สังกัดสหพันธรัฐ แต่ก็ยังคงมีตำรวจของรัฐบาลกลาง และตำรวจท้องถิ่นอยู่บ้าง สรุปได้ดังนี้

        3.1ตำรวจของรัฐบาลกลาง (Federal police)

ตั้งขึ้นเมื่อปีค.ศ.1951 ขึ้นตรงต่อกระทรวงมหาดไทย มีอำนาจหน้าที่ในการดูแลรักษาชายแดน แต่บทบาทในด้ายการรักษาชายแดนได้ลดความสำคัญลงตั้งแต่ปี ๒๐๐๕ หลังจากการเปิดสหภาพยุโรป ทำให้ประเทศในสหภาพยุโรปสามารถไปหาสู่กันได้อย่างสะดวกเสมือนหนึ่งเป็นประเทศเดียวกัน

        สำนักงานตำรวจสอบสวนกลาง (Federal Criminal Investigation Office) มีอัตรากำลังประมาณ 3,000 คน มีอำนาจหน้าที่สอบสวนคดีอาญาใหญ่ ๆ ที่เป็นความผิดทางอาญาตามกฎหมายของรัฐบาลกลาง  รวมทั้งมีอำนาจหน้าที่ในการประสานงานระหว่างรัฐบาลกลางและตำรวจมลรัฐ มีอำนาจในการสอบสวนคดีอาชญากรรมระหว่างประเทศ การต่อสู้กับผู้ก่อการร้าย การปกป้องสถาบันตามรัฐธรรมนูญ ประสานงานกับตำรวจสากล และให้ความช่วยเหลือตำรวจมลรัฐในการสืบสวนสอบสวนคดีใหญ่ ๆ เมื่อได้รับการร้องขอจากมลรัฐหรือกระทรวงมหาดไทย (Wikipedia, Federal Criminal Police Office(Germany),13^th August 2020)

        อำนาจหน้าที่ตำรวจของรัฐบาลกลาง มีดังนี้

• รักษาความมั่นคงชายแดน (Border security) รวมทั้งตรวตราหนังสือเดินทาง และดูแลชายฝั่งทะเลของเยอรมันในรัศมี 700 กิโลเมตร
• ดูแลความสงบเรียบร้อยที่สนามบินนานาชาติและเส้นทางรถไฟ
• จัดตั้งกองกำลังต่อสู้การก่อการร้าย
• จัดตั้งกองกำลังเคลื่อนที่ของรัฐบาลกลางสำหรับการรักษาความสงบเรียบร้อยภายใน
• รักษาอาคารสถานที่ที่สำคัญของรัฐบาลกลาง เช่น ทำเนียบประธานาธิบดี ศาลรัฐธรรมนูญ และศาลยุติธรรมของรัฐบาลกลาง
• สนับสนุนการปฏิบัติภารกิจของตำรวจนานาชาติของสหประชาชาติและสหภาพยุโรป
• ดำเนินการช่วยเหลือความปลอดภัยทางเฮลิปคอปเตอร์ (helicopter service)

อัตรากำลังตำรวจของรัฐบาลกลาง มีจำนวนทั้งหมด 48,686 คน

        (Wikipedia, Federal Police (Germany), 13^th August 2020)

            3.2 ตำรวจมลรัฐ (State police)  

        ในยุคการปกครองของระบบนาซีภายใต้การนำของฮิตเลอร์ช่วงปีค.ศ.1933-1945  ระบบตำรวจของเยอรมันเป็นระบบตำรวจแห่งชาติ แต่พอสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 ประเทศเยอรมันถูกแบ่งออกเป็น 2 ประเทศ เมื่อปีค.ศ.1949 คือประเทศเยอรมันตะวันตก และประเทศเยอรมันตะวันอก  ต่อมาได้รวมเข้าเป็นประเทศเดียวกันเมื่อปีค.ศ.1990 หลังจากกำแพงเบอร์ลินถูกทำลายลงเมื่อปีค.ศ.1989

        ดินแดนที่เคยเป็นประเทศเยอรมันตะวันตก ได้จัดระบบตำรวจใหม่โดยให้เป็นระบบตำรวจของมลรัฐเป็นหลัก ตราบเท่าทุกวันนี้ แม้จะให้มีตำรวจของรัฐบาลกลาง แต่ก็ให้มีอำนาจจำกัดเฉพาะด้านดังที่ผมได้กล่าวมาแล้วข้างต้น

        ในแต่ละมลรัฐของสหพันธรัฐเยอรมันมีระบบตำรวจของตนเอง เรียกว่า Land police/ state police โดยขึ้นตรงต่อรัฐมนตรีมหาดไทยของแต่ละรัฐ(Land minister of interior) แม้ว่า ตำรวจจะอยู่สังกัดคนละรัฐแต่ก็มีการทำงานประสานกันและยกระดับให้ได้มาตรฐานระดับชาติ  โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาการก่อการร้ายและการก่ออาชญากรรมได้ทำให้มีแนวคิดที่จะสร้างระบบตำรวจแห่งชาติขึ้นมาอีกครั้งหนึ่งในช่วงปี ๑๙๖๐-๑๙๖๙  แต่ไม่ประสบผลสำเร็จ  ทั้งนี้ ตำรวจของมลรัฐได้กระจายกำลังไปอยู่ตามพื้นที่ต่าง ๆ ของมลรัฐทั้งในเมืองและชนบท 

            ตำรวจของมลรัฐแบ่งออกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ๆ คือ

                 ประเภทแรก เป็นตำรวจที่แต่งเครื่องแบบทำหน้าที่ดูแลงานประจำวัน เรียกชื่อว่า ตำรวจด้านป้องกัน (Schupo/ Protective  Police)

                ประเภทที่สอง เป็นตำรวจที่ทำหน้าที่ในการสืบสวนสอบสวนคดีอาชญากรรม เรียกชื่อว่าKripo / Criminal Police

3.3 ตำรวจท้องถิ่น

        ตำรวจท้องถิ่น (Municipal police) ในบางมลรัฐกำหนดให้มีตำรวจท้องถิ่นที่เรียกว่าตำรวจเทศบาล ทำหน้าที่ในการบังคับใช้กฎหมายของเทศบาลในลักษณะที่ไม่ยุ่งยากหรือสลับซับซ้อน เช่น ดูแลเรื่องการจราจร ดูแลผู้กระทำผิดเกี่ยวกับความสะอาดบนท้องถนน  โดยการว่ากล่าวตักเตือนหรือปรับ แต่ในบางมลรัฐตำรวจเทศบาลอาจมีอำนาจจับกุมดำเนินคดีผู้กระทำผิดกฎหมายเทศบาลได้เอง

            ตำรวจท้องถิ่น ส่วนใหญ่มักจะแต่งเครื่องแบบให้เห็นสังกัดเทศบาล

4.สรุปและข้อคิดเห็น

          ประเทศสหพันธรัฐเยอรมัน เป็นประเทศรัฐรวมในทำนองเดียวกันกับประเทศสหรัฐอเมริกา  แต่มีขนาดประเทศเล็กกว่า  โดยรัฐบาลมี 2 ระดับ คือ รัฐบาลกลาง ใช้รัฐธรรมนูญแห่งสหพันธรัฐเยอรมันเป็นกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ  และรัฐบาลมลรัฐใช้รัฐธรรมนูญของแต่ละมลรัฐเป็นกฎหมายสูงสุดในการปกครองภายในแต่ละมลรัฐ  ระบบกฎหมายของประเทศสหพันธรัฐเยอรมันเป็นระบบประมวลกฎหมาย  การปกครองประเทศใช้ระบบรัฐสภา

            ระบบตำรวจของสหพันธรัฐเยอรมัน ใช้ระบบตำรวจของมลรัฐเป็นหลัก  โดยขึ้นตรงต่อรัฐมนตรีมหาดไทยของแต่ละมลรัฐ   ในบางมลรัฐอาจกำหนดให้มีตำรวจเทศบาลหรือตำรวจท้องถิ่น ซึ่งมีอำนาจหน้าที่ในด้านการจัดระเบียบจราจรและความสะอาดของถนนหนทาง

            อย่างไรก็ดี รัฐบาลกลางมีตำรวจของรัฐบาลกลาง แต่มีอำนาจหน้าที่ค่อนข้างจำกัด โดยเน้นหนักไปด้านการดูแลความสงบเรียบร้อยของสนามบิน ท่าเรือ และระบบรถไฟ  ตำรวจรัฐบาลกลางขึ้นตรงต่อรัฐมนตรีมหาดไทยของรัฐบาลกลาง แต่ถ้าเป็นคดีอาญาที่มีความร้ายแรง เป็นคดีใหญ่ ๆ และเป็นความผิดตามกฎหมายของรัฐบาลกลาง อำนาจในการสอบสวนดำเนินคดี เป็นอำนาจของสำนักงานตำรวจสอบสวนกลาง

คุยกับดร.ชา

          เพื่อความชัดเจนและเพื่อความต่อเนื่อง ผมได้สนทนากับ ผู้กอง (ชื่อสมมุติ) เกี่ยวกับระบบตำรวจของเยอรมัน

            “ผู้กอง เราได้คุยกันมาแล้วสองครั้งโดยเป็นเรื่องรูปแบบการปกครองของประเทศเยอรมัน ยังไม่ได้เข้าเรื่องระบบตำรวจเสียที วันนี้อาจารย์จึงอยากชวนผู้กองคุยในเรื่องระบบตำรวจเยอรมัน ผู้กองว่าดีไหม” ผมเปิดประเด็นคุยกับผู้กองอย่างรวดเร็ว

            “ดีครับ อาจารย์ เรื่องระบบตำรวจของประเทศเยอรมัน หลายคนที่ทราบรูปแบบการปกครองของอเยอรมันแล้ว ก็คงอยากจะทราบระบบตำรวจเยอรมันอย่างแน่นอนว่า รูปร่างหน้าตาจะเป็นอย่างไร ” ผู้กองแสดงความกระตือรือร้นที่จะพูดคุยอย่างเต็มที่

        “ อาจารย์ขอทราบความเห็นในภาพกว้างเกี่ยวกับระบบตำรวจของเยอรมันหน่อย จะได้ไหม” ผมตั้งคำถามในภาพใหญ่ก่อน

            “ดีเลยครับอาจารย์ ระบบตำรวจของเยอรมันซึ่งเป็นประเทศรัฐรวมเหมือนอย่างอเมริกา ไม่ได้เป็นระบบตำรวจแห่งชาติ โดยวางน้ำหนักไว้ให้เป็นระบบตำรวจมลรัฐเป็นหลัก ตำรวจของรัฐบาลกลางก็มี แต่มีอำนาจจำกัดเฉพาะด้าน เช่น ดูแลความสงบเรียบร้อยตามชายแดน รวมทั้งชายฝั่งทะเล ดูแลความสงบเรียบร้อยของสนามบินนานาชาติ ดูแลความสงบเรียบร้อยทางรถไฟ  แต่ในบางกรณีหากเกิดเหตุความชุลมุนวุ่นวายร้ายแรงเกินกว่าที่ตำรวจมลรัฐจะจัดการได้ ตำรวจมลรัฐก็อาจร้องขอความช่วยเหลือไปยังตำรวจของรัฐบาลกลาง และตำรวจรัฐบาลกลางก็อาจจะส่งกำลังไปช่วยเหลือได้เช่นกัน ” ผู้กองชี้แจงอย่างคล่องแคล่วราวกับเคยไปดูงานระบบตำรวจประเทศเยอรมันมา

            “ถ้ามีการก่อการร้าย หน้าที่เป็นของตำรวจมลรัฐหรือว่าตำรวจของรัฐบาลกลางรับผิดชอบ ” ผมลองถามในส่วนที่คิดว่าน่าจะเป็นช่องโหว่

            “ อ๋อ ถ้าเป็นเรื่องนี้ ตำรวจของรัฐบาลกลางเขารับผิดชอบโดยตรง กล่าวคือคดีอาญาที่มีความผิดร้ายแรงตามกฎหมายของรัฐบาลกลาง อำนาจในการสอบสวนดำเนินคดีเป็นของสำนักงานตำรวจสอบสวนกลาง ” ผู้กองตอบสั้น ๆ แต่ก็ชัดเจน

            “ อาจารย์ขอถามอีกนิดหนึ่งว่า ประเทศเยอรมันมีระบบตำรวจท้องถิ่นไหม” ผมจี้จุดคำถามเพิ่มเติม

            “ มีครับอาจารย์ เป็นเรื่องของแต่ละมลรัฐจะกำหนด แต่โดยทั่วไปจะมีอำนาจหน้าที่ทางด้านการดูแลรักษาความสงบเรียบร้อยเกี่ยวกับความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง ซึ่งเป็นงานด้านการป้องกันมากกว่าการดำเนินคดีในทำนองเดียวกับพวกเทศกิจของกรุงเทพมหานคร ” ผู้กองสรุปภาพรวมของอำนาจหน้าที่ของตำรวจท้องถิ่นเยอรมันได้ดีทีเดียว

            “ วันนี้ต้องขอขอบคุณผู้กองมากที่กรุณาสละเวลาจากภารกิจอันยุ่งเหยิงมาพูดคุยกับอาจารย์ คงจะขอรบกวนผู้กองมาพูดคุยกันอีกครั้งหนึ่งในคราวหน้า จะได้เปรียบเทียบระบบตำรวจ เยอรมัน-อเมริกา และเยอรมัน-ไทย หวังว่าผู้กองคงจะพอมีเวลานะ” ผมกล่าวขอบคุณพร้อมกับเชิญชวนไว้คราวหน้า

            “ด้วยความยินดีเป็นอย่างยิ่งครับอาจารย์ ”ผู้กองตอบรับคำเชิญด้วยความเต็มอกเต็มใจ      

                                ดร.ชา

                                      14/08/20